سنگ کلیه و روش های درمان سنگ کلیه
سنگ کلیه - سنگ کلیه ذرات کوچک و سخت که
در یک یا هر دو کلیه تشکیل شده و گاهی به داخل حالب ها (لوله های عضلانی
باریکی که ادرار را از کلیه ها به مثانه منتقل می کنند) انتقال یابند. سنگ
کلیه از نظر اندازه از یک دانه شن تا حدود یک توپ گلف متغیر بوده و ممکن
است منفرد یا متعدد باشد.
سنگ کلیه معمولاً بزرگسالان بالای ۳۰ سال از هر دو جنس را مبتلا می سازد ولی در مردان شایع تر است.
علایم شایع سنگ کلیه
-دوره های درد شدید و پیچشی (متناوب ) به
فاصله هر چند دقیقه . درد معمولاً ابتدا در ناحیه پشت ، درست پایین دنده
ها، ظاهر می گردد. در طی چند ساعت یا چند روز، ناحیه درد از مسیر حرکتی سنگ
از حالب به طرف کشاله ران پیروی می کند. با دفع سنگ درد بیمار متوقف می
گردد.
-یکی دیگر از علائم سنگ کلیه تهوع مکرر است.
-دفع مقادیر اندک خون در ادرار نیز از دیگر علائم سنگ کلیه است. ادرار ممکن است کدر یا تیره به نظر برسد.
علل ایجاد سنگ کلیه
-دفع مقادیر بیش از حد کلسیم از ادرار در
اثر اختلال غده پاراتیرویید ـ که تنظیم متابولیسم کلسیم را به عهده دارد ـ
یا در اثر مصرف بیش از حد کلسیم و ویتامین ـ د
-نقرس (در مورد سنگ های اسیداوریکی )
-انسداد ادراری به هر دلیل
-کاهش حجم ادار ناشی از بی آبی یا آب وهوای گرم و خشک نیز از علل ایجاد سنگ کلیه است.
-رژیم غذایی نامتناسب (مصرف بیش از حد کلسیم )
-سابقه خانوادگی سنگ کلیه
-پرکاری پاراتیرویید نیز از دیگر علل ایجاد سنگ کلیه است.
-در بستر افتادن طولانی مدت به هر دلیل
-سوء مصرف الکل
پیشگیری از ابتلا به سنگ کلیه
-مصرف روزانه حدود ۳ لیتر مایعات و عمدتاً آب خالص
-اجتناب از مصرف شیر و فرآورده های لبنی در صورتی که سنگ کلیه از نوع کلسیمی ـ فسفری باشد.
-خودداری از شرایطی که با تعریق بیش از حد همراه است .
عواقب مورد انتظار در مورد سنگ کلیه
سنگ های بزرگ معمولاً در کلیه مانده و
بدون علامتند، هرچند که می توانند به کلیه آسیب بزنند. سنگ های کوچک به
آسانی همراه ادرار از طریق حالب دفع می گردند. سنگ های بین این دو اندازه
که از طرفی قابلیت ورود به حالب را داشته و از طرف دیگر به اندازه کافی
کوچک نیستند تا عبور آنها از حالب به آسانی صورت گیرد باعث ایجاد درد شدید
می گردند. این سنگ ها معمولاً در طی چند روز دفع می گردند. چنانچه حرکت سنگ
متوقف شده و باعث انسداد ادراری گردد، برای پیشگیری از آسیب بیشتر کلیه
باید خارج گردد.
درمان سنگ کلیه
اصول کلی
- هنگام ادرار کردن از کاغذ صافی یا گاز
استفاده کنید تا دفع سنگ مشخص شود؛ یا داخل یک ظرف شیشه ای ادرار کرده ،
وجود سنگ را بررسی کرده و در صورت وجود آن را جدا کرده ، ادرار را دور
بریزید. برای مشخص شدن ترکیب سنگ ، آن را نزد پزشک ببرید.
- بررس های تشخیصی سنگ کلیه ممکن است شامل
آزمایش کامل ادرار و کشت ادرار، عکس شکم ، سونوگرافی کلیه ، سی تی اسکن ، و
اُروگرافی وریدی (روشی برای بررسی کلیه ها و مجاری ادرار با تزریق یک
داروی قابل شناسایی توسط اشعه ایکس به داخل جریان خون )
- در صورت وجود سنگ کوچک منفرد بدون عارضه انسداد و عفونت ممکن است به درمان خاصی نیاز نباشد.
- در مورد سنگ های بزرگتری که خودبه خود
دفع نشده و باعث ایجاد عوراض ، عفونت یا درد شدید شده اند اقدامات درمانی
به منظور حذف آنها لازم است . روش های مختلف درمانی در این زمینه عبارتند
از: حل کردن سنگ به طریق شیمیایی ، در آوردن سنگ با آندوسکوپ ، خارج کردن
سنگ از طریق پوست ، سنگ شکنی با کمک امواج ماوراء صورت از خارج بدن [ESWL] ،
و به ندرت جراحی باز. سایر رویکردهای درمانی جدید نیز در دست بررسی است .
- سنگ های ناشی از بالا بودن میزان کلسیم بدن ممکن است نیازمند برداشت جراحی بافت پاراتیرویید غیرطبیعی باشند.
رژیم غذایی در افراد مبتلا به سنگ کلیه
-اگر نوع سنگ کلیه کلسیمی یا فسفری باشد، از مصرف فرآورده های لبنی ، شکلات و نارگیل خودداری کنید.
-اگر نوع سنگ کلیه فسفاته باشد، رژیم غذایی حاوی اسیدها به اسیدی نگه داشتن مختصر ادرار کمک می کند.
-اگر نوع سنگ کلیه، اسیداوریکی یا سیستینی باشد، رژیم غذایی حاوی مواد قلیایی به قلیایی نگه داشتن مختصر ادرار کمک می کند.
-در مورد همه انواع سنگهای کلیه،نوشیدن روزانه حداقل ۱۳ لیوان مایعات (و بیشتر از همه آب خالص ) ضروری است.
رژیم غذایی کم چربی و پرفیر نیز توصیه می گردد.
در این شرایط به پزشک خود مراجعه نمایید:
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تان دارای علایم سنگ کلیه باشید.
- اگر افزایش درجه حرارت تا 38/3 درجه سانتیگراد
- اگر بروز علایم عفونت کلیه (سوزش و ناراحتی هنگام ادرار کردن یا احساس مکرر نیاز فوری به ادرار کردن )
-اگر دچارعلایم جدید و غیرقابل توجیه شده اید.داروهای تجویزی ممکن است با عوارض جانبی همراه باشند.
انواع سنگ کلیه
سنگ کلیه دراثرکریستال حاصل از نمک و مواد
موجود در ادرار به وجود می آید، که به تدریج اندازه ی آن بزرگ می شود. سنگ
های کلیه علایم و جنبه های بالینی مشابهی دارند، ولی نوع بیماری ودرمان
آنها متفاوت است. براساس مطالعات درازمدت، در بسیاری ازموارد احتمال عود
مجدد وجود دارد، لذا سنگ دفع شده باید تجزیه شده و ارزیابی های لازم روی
بیمار صورت گیرد.
افزایش فیبر غذایی، سبب کاهش عوامل خطر تشکیل سنگ به خصوص سنگ های کلسیمی می شود.
عوامل زمینه ساز بروز سنگ کلیه:
۱- کم تحرکی:
یکی از عوامل زمینه ساز بروز سنگ کلیه کم
تحرکی است.کم تحرکی که مثلاً در هنگام بیماری یا ناتوانی رخ می دهد، می
تواند سبب برداشت کلسیم بیشتری از استخوان شده ، لذا غلظت کلسیم در ادرار
افزایش می یابد.
۲- پرکاری تیروئید:
پرکاری تیروئید اولیه، سبب افزایش دفع
کلسیم می شود. حدود دوسوم افرادی که بیماری غد د درون ریز دارند، مبتلا به
سنگ کلیه می شوند. در عین حال این اختلال تنها ۵% موارد سنگ های کلسیمی را
در بر می گیرد.
۳- اسیدوز توبولی کلیه:
اسیدوز توبولی کلیه یکی دیگر از عوامل
زمینه ساز در بروز سنگ کلیه است.در اثر نقص در تولید آمونیاک به وسیله ی
کلیه، افزایش دفع کلسیم (توسط کلیه) ایجاد می شود.
۴- مصرف زیاد نمک :
براساس مطالعات، مصرف زیاد نمک سبب افزایش دفع کلسیم درادرار می شود.
۵- افزایش کلسیم ادرار با علت ناشناخته :
برخی افراد حتی با مصرف رژیم غذایی کم کلسیم، به دلایل ناشناخته روزانه تا ۵۰۰ میلی گرم کلسیم دفع می کنند.
۶- افزایش اگزالات ادرار:
حدود نیمی از سنگ های کلسیمی به این ترکیب
متصل می شوند. اگزالات به طور طبیعی تنها در چند ماده ی غذایی وجود دارد و
دسترسی بدن به اگزالات به میزان جذب و دفع آن بستگی دارد، که در همه ی
افراد این نسبت یکسان نیست.
۷- پروتئین حیوانی:
رژیم غذایی پر پروتئین همراه با افزایش
دفع کلسیم، اگزالات و اورات است. در واقع مصرف زیاد پروتئین حیوانی با بار
اسیدی آن (۱ میلی اکی والان هیدرژن در هر گرم پروتئین ) سبب افزایش دفع
کلسیم می شود. لذا برخی محققان، رژیم های غذایی گیاهی را به افراد مستعد
ابتلا به سنگ های کلیه توصیه می کنند.
۸- فیبر غذایی:
افزایش فیبر غذایی، سبب کاهش عوامل خطر تشکیل سنگ به خصوص سنگ های کلسیمی می شود.
